Akcja Czysta Odra, zainicjowana przez ekologa Dominika Dobrowolskiego, to ruch społeczny mający na celu walkę z zanieczyszczeniem Odry, szczególnie przez plastik. Inicjatywa angażuje lokalne społeczności do sprzątania rzeki i jej dopływów, propagując jednocześnie edukację ekologiczną. Oparta na zaangażowaniu wolontariuszy, Akcja Czysta Odra organizuje coroczne działania sprzątające, podkreślając wagę ochrony środowiska i odpowiedzialności za nasze ekosystemy. Szczecińska edycja zaczyna się już 26 kwietnia i potrwa do 5 maja.

hot°: Zacznijmy od początku. Jak narodziła się idea Akcji Czysta Odra i jakie były główne motywacje do jej zorganizowania?

Pomysłodawcą Akcji Czysta Odra jest wrocławski ekolog, kajakarz i podróżnik Dominik Dobrowolski, który wielokrotnie przemierzał Odrę niemal na całej jej długości, widząc ile śmieci w niej pływa począwszy przez całą masę plastiku w przeróżnej postaci, najczęściej opakowań, przez opony, aż po stare kanapy, sedesy czy lodówki.

Tego w rzece i na jej brzegu jest naprawdę dużo, a najbardziej niebezpieczny jest właśnie plastik, który z czasem ulega defragmentacji na mikroskopijne kawałki czyli tzw. mikroplastik. Ten z kolei trafia do organizmów ryb, a ryby z kolei stanowią pokarm dla wielu gatunków zwierząt oraz ludzi.

Tym sposobem ludzie trują nie tylko przyrodę, ale też siebie. Celem Akcji Czysta Odra jest przeciwdziałanie temu zjawiskowi nie tylko przez samo sprzątanie, ale także edukowanie ludzi o skali i powadze zagrożenia z jakim mamy do czynienia.

Aby te działania miały sens, Akcja Czysta Odra odbywa się na całym, ponad 850 kilometrowym odcinku Odry, od czeskich Moraw, aż po Zalew Szczeciński i ujście w Bałtyku na terytorium trzech krajów, przez które Odra płynie czyli Polski, Niemiec i Czech. Raz do roku, na przełomie kwietnia i maja odbywa się ok stu akcji sprzątania Odry oraz jej dopływów, w której udział bierze łącznie kilka tysięcy uczestników lokalnej społeczności.

hot°: Jak wybieracie lokalizacje do sprzątania? Czy są to tylko obszary szczególnie dotknięte zanieczyszczeniem, czy również te mniej znane?

Tu mała niespodzianka. To nie my wybieramy miejsca do sprzątania tylko ludzie! Cała Akcja Czysta Odra polega na tym, że to lokalna społeczność bierze sprawy w swoje ręce i organizuje w swojej okolicy lokalne akcje sprzątania Odry lub jej dopływów. Sami w końcu znają swój teren najlepiej. My jako Regionalny Koordynator tylko im w tym pomagamy i zbieramy informację co i kiedy się dzieje na naszym odcinku.

Organizatorzy takich akcji sami też decydują o tym w jakiej formule odbędzie się taka akcja, czy będzie to sprzątanie brzegu, czy na wodzie za pomocą łodzi, kajaków lub innego sprzętu pływającego. Sami decydują też kogo zaproszą do udziału w takiej akcji, czy będzie to wydarzenie otwarte dla całej lokalnej społeczności, czy dedykowane bardziej dla rodziców z dziećmi czy dla dorosłych lub zamknięte dla grupy znajomych, pracowników firmy, harcerzy. Nic nikomu nie narzucamy.

Bez względu na wybraną formułę, dzięki wsparciu Credit Agricole Bank Polska, organizatorzy takich akcji mogą liczyć też na zwrot poniesionych kosztów organizacji wydarzenia do 500 zł. Dzięki temu nie muszą się obawiać o to za co sfinansować zakup worków, rękawic, chwytaków i innych potrzebnych narzędzi, czy chociażby poczęstunku dla uczestników.

Obowiązkiem organizatora lokalnej Akcji Czysta Odra jest jednak zapewnienie odbioru zebranych odpadów. Z reguły nie ma jednak z tym problemu, gdyż lokalne samorządy czy firmy zajmujące się wywozem odpadów chętnie w tym pomagają.

hot°: Wolontariat w praktyce: Jakie kroki powinna podjąć osoba chcąca dołączyć do Waszych działań? Co jest potrzebne, aby stać się częścią Akcji?

90% to są chęci, a reszta to sam pomysł na zorganizowanie Akcji Czysta Odra w swojej okolicy. Oczywiście ważny jest także wybór miejsca, w którym rzeczywiście będzie co sprzątać. Z tym jednak nie ma problemu ponieważ zazwyczaj tam gdzie są ludzie, są i śmieci.

hot°: Jakie formy wsparcia są dla Was najcenniejsze, i kto się przyczynia do sukcesu Akcji?

Jak już wcześniej wspomniałem, kluczowym elementem Akcji Czysta Odra są lokalne społeczności osób mieszkających nad Odrą, którym czystość tej rzeki nie jest obojętna. Organizatorami lokalnych Akcji są najczęściej społecznicy, wodniacy, studenci, sołtysi, harcerze, strażacy, WOPR-owcy lub po prostu zwykli mieszkańcy, którzy nie mogą przejść obojętnie obok śmieci wpływających w rzece.

Mnie osobiście bardzo cieszy jak widzę, że poza tym, że ludzie sprzątają Odrę, dobrze się przy tym bawią, pokazując że sprzątanie wcale nie musi być nudnym i niemiłym obowiązkiem, a wręcz przeciwnie, często jest fajną przygodą oraz mile i aktywnie spędzonym czasem w gronie znajomych.

Cieszy mnie również różnorodność form prowadzonych akcji sprzątania, bo poza klasycznym sprzątaniem brzegu, do tej pory sprzątanie odbywało się także na kajakach, SUP-ach, łodziach wiosłowych i motorowych, jachtach, żaglówkach czy pontonach.

Zeszłorocznym hitem okazała się także akcja prowadzona na szczecińskich bulwarach z wyławianiem leżącego na dnie Odry złomu za pomocą magnesów neodymowych. W ten sposób udało się wyłowić m.in. rowery, barierkę, taczkę, siekierę, całą masę kapsli oraz hulajnogę elektryczną. W tym roku szykuje nam się kolejna nowa aktywność grupy miłośników spacerów z psami, którzy wspólnie ze swoimi czworonogami zadbają o czystość Odry.

hot°: Co mogą zrobić osoby zainteresowane, aby dołączyć do Akcji Czysta Odra i w jaki sposób mogą najefektywniej pomóc? Kto jest naszym szczecińskim koordynatorem?

Naprawdę nie trzeba wiele. Wystarczy zebrać paczkę znajomych lub innych osób i wspólnie posprzątać wybrane przez siebie miejsce nad Odrą lub jej dopływem. Można w ten sposób aktywnie i pożytecznie spędzić majówkę, łącząc to np. z ulubionym sportem wodnym, a kończąc wspólnym ogniskiem czy grillem.

Stowarzyszenie Wywrotka jest Regionalnym Koordynatorem wszystkich działań w ramach Akcji Czysta Odra na odcinku od Słubic aż do Bałtyku. Nie tylko zbieramy wszelkie informacje o tym co się będzie działo na tym odcinku Odry, ale także pomagamy w promocji poszczególnych wydarzeń oraz służymy naszą wiedzą i doświadczeniem w razie pojawienia się różnych obaw lub problemów.

hot°: Jakie są największe wyzwania podczas organizacji kolejnych edycji Akcji? Typuje: Komary? Temperatura? Czy może po prostu duży wysiłek organizacyjny i czysto fizyczny?

Na szczęście na przełomie kwietnia i maja komarów jeszcze nie ma tak dużo, więc tak bardzo nie przeszkadzają. Nawet jeśli trafi się upalna pogoda, to nad wodą zawsze jest przyjemnie, co jest kolejnym plusem. Wysiłek fizyczny, nawet jeśli jest duży, to daje każdemu uczestnikowi zawsze mnóstwo satysfakcji.

Największym wyzwaniem dla lokalnych organizatorów jest jednak zaproszenie do uczestnictwa ustalonej przez siebie liczby osób i nie dlatego, że jest niewielu chętnych by brać udział w takich wydarzeniach, tylko dlatego, że tych wydarzeń jest dosyć sporo i często trudno zdecydować się na to w którym z nich uczestniczyć. W zeszłym roku w samym Szczecinie mieliśmy kilkanaście różnych wydarzeń, więc nierzadko wybór był trudny.

hot°: Teraz trochę o sukcesach i planach! Jakie pozytywne zmiany dla środowiska i lokalnych społeczności zaobserwowaliście dzięki Akcji?

Na pewno sukcesem jest to, że z roku na rok coraz więcej osób chce nie tylko uczestniczyć w zaplanowanych wydarzeniach, ale także organizować swoje Akcje.

To pokazuje bardzo istotną zmianę, jaką można zaobserwować w społeczeństwie. Coraz więcej osób jest świadomych zagrożeń płynących ze strony wszechobecnych śmieci i chce temu przeciwdziałać.

hot°: Jakie są plany rozwoju Akcji Czysta Odra w kolejnych latach i czy planujecie rozszerzać zakres działalności?

Sukces Akcji Czysta Odra sprawił, że w zeszłym roku podobna akcja odbyła się także na Wiśle. Tego typu akcje zawsze powinny być pewnego rodzaju impulsem do działania dla lokalnych społeczności i myślę, że w tej roli się świetnie sprawdzają. Jest to także praktyczna forma edukacji ekologicznej, która w perspektywie czasu będzie zmieniać nasze codzienne zachowania na bardziej ekologiczne.

Przykładowo jak ktoś zobaczy jak woreczki foliowe potrafią zaśmiecać rzekę, powoli zabijając przy tym wiele istnień, to bardzo często rezygnuje z korzystania z foliowych opakowań podczas codziennych zakupów.

hot°: Na koniec informacje praktyczne? Kiedy? Gdzie? Jak się dołączyć?

Tegoroczna, trzecia edycja Akcji Czysta Odra odbędzie się od 26-go kwietnia do 5-go maja. Osoby chętne do zorganizowania swojego wydarzenia mogą się zgłaszać za pomocą formularza dostępnego na stronie http://stowarzyszeniewywrotka.pl/akcja-czysta-odra-2024-posprzatajmy-razem-rzeke-i-jej-okolice i czekać na kontakt z naszej strony.

W kwietniu na stronie Stowarzyszenia Wywrotka pojawi się szczegółowy harmonogram wszystkich Akcji jakie będą miały miejsce. Zapraszamy wszystkich do udziału i przeżycia fantastycznej przygody przy sprzątaniu Odry.